Làm CIO toàn cầu

Rất nhiều người, và chính cả Wayne Shurts, đều ngạc nhiên khi Tổng giám đốc điều hành (CEO) của Công ty Cadbury đề cử anh giữ chức danh CIO toàn cầu vào mùa hè năm ngoái, khi trên thực tế Shurts chưa hề có kinh nghiệm về giám sát tổng thể việc vận hành các hoạt động về công nghệ thông tin (CNTT) ở các thị trường mới nổi. Công việc mới này đòi hỏi một “tân binh” như Shurts phải nhiều đêm thức trắng, và dĩ nhiên anh phải di chuyển như một con thoi qua lại giữa Pakistan và Palau.

Những khó khăn không thể tránh

Khi thị trường truyền thống bị bão hòa hay đình trệ, các công ty đa quốc gia trong những ngành khác từ hàng tiêu dùng, nông nghiệp đến ngân hàng và điện tử đều chuyển đầu tư sang các thị trường mới nổi ở Trung Đông, châu Á, Đông Âu, châu Phi và Nam Mỹ. Vì vậy, không riêng gì Shurts của Cadbury, những CIO từng chuyên trách các thị trường Bắc Mỹ, châu Âu, Úc và New Zealand phải bắt đầu cuộc hành trình làm CIO toàn cầu.

Theo Bob Haas, Phó chủ tịch kiêm thành viên Công ty A.T. Kearney và là người hoạch định và thực hiện việc tư vấn chiến lược CNTT cho công ty ở thị trường Bắc Mỹ, các CIO toàn cầu phải đảm đương ngày càng nhiều việc hơn trong những thị trường mới vì CNTT là công cụ quan trọng trong chiến lược phát triển toàn cầu của những công ty này. Những khó khăn thường thấy là chi phí đầu tư chắc chắn nhiều hơn khi các công ty quyết định mở các văn phòng mới, thay vì quy việc quản lý các văn phòng ở xa về một mối thống nhất trong một cấp để các CIO theo dõi. Sự hạn chế về cơ sở hạ tầng, việc khan hiếm tài năng ở nước sở tại, những sự chênh lệch về kiểu cách kinh doanh và khác biệt văn hóa, sự hỗ trợ có giới hạn từ nhà đầu tư và chi phí đầu tư hạn chế... là những khó khăn thuộc dạng không thể tránh khỏi.

Tại cùng một thời điểm, việc hợp nhất các vấn đề phát sinh để công ty có thể trở thành một công ty toàn cầu là hoàn toàn không thể, và hiện đây là vấn đề gây đau đầu cho tất cả các doanh nghiệp muốn mở rộng hoạt động kinh doanh ra toàn thế giới.

Chữ “không” cho tất cả…

Bobby Cameron, Phó chủ tịch kiêm chuyên gia phân tích chủ chốt và chuyên viên phân tích của Forrester Research, cho biết gần đây ông hay nhận được điện thoại từ CIO của một công ty Mỹ chuyên kinh doanh các mặt hàng nông nghiệp đề nghị tư vấn về việc công ty này sẽ xây dựng một nhà máy tại Peruvian, một làng nhỏ chuyên đánh bắt thủy sản. Ngôi làng này nằm “cách Lima (thủ đô của Peru) 250 dặm. Không nước. Không điện. Không có gì ở đó cả”, Cameron nói.

Vậy thì đầu tư để làm gì? Sẽ có một bến cảng lý tưởng cho việc chuyển hàng đi khắp Nam Phi.

Tất cả CIO phải hoạch định cụ thể các công việc để dựng nên một nhà máy từ chỗ không có gì, từ sự hỗ trợ của nhà thầu, nguồn lao động có trình độ và tay nghề cho đến cơ sở hạ tầng – một điều khác rất nhiều so với những thị trường đã phát triển, nơi mà một CIO có thể có tất cả mọi thứ. Vẫn chưa hết, Cameron nói rằng, một khi CIO đã có đủ các điều kiện kể trên, anh ta còn phải làm sao để kết nối thị trường mới vào trong cấu trúc kinh doanh của công ty trên toàn cầu.

Đúng là một dẫn dụ cực hay, nhưng các hoạt động hỗ trợ cho những vùng đang phát triển hiếm khi mang lại hiệu quả tức thì vì hạ tầng CNTT ở đó còn quá yếu kém và có quá nhiều khác biệt so với các thị trường khác. Cũng vì vậy, chuyện chuyển giao công nghệ đến các thị trường này bị hạn chế theo.

Việc áp dụng có hiệu quả mô thức hoạt động kinh doanh của công ty mình ở những thị trường mới nổi quả là một bài toán hóc búa cho các CIO. Ông Ed Holmes, Phó chủ tịch Công ty Global IT, hiện đang tư vấn cho Công ty Stiefel chuyên về mỹ phẩm chăm sóc da (Glaxo-SmithKline mua lại trong hè năm nay), khuyên rằng: “Với những thị trường mới nổi, tốt nhất là bạn không nên cung cấp các công nghệ và dịch vụ tương tự như những thị trường đã ổn định nếu không bảo đảm được rằng chúng phù hợp về cả tính kinh tế cũng như tính văn hóa”.

Trở ngại khác nhau

Tùy khu vực mà các trở ngại sẽ rất khác nhau. Nhiều thị trường đang phát triển đang gặp phải các vấn đề không mấy thuận lợi vì có nhiều nước đã đóng cửa nền kinh tế qua hàng thập kỷ, hoặc những nền kinh tế hạn chế giao dịch ngoại thương. Nhưng có hai khái niệm đôi khi chồng chéo thậm chí mâu thuẫn nhau đối với các CIO toàn cầu là cấu trúc chi phí và tỷ lệ chi phí. “Từ góc nhìn CNTT, những thị trường này cần phát triển ở một tỷ lệ đầu tư phù hợp. Có thể hôm nay thị trường này cần nhưng ngày mai đã khác. Và ngày mai thực tế chỉ có ý nghĩa là ngày mai mà thôi”, Shurts giải thích.

Quy trình tiêu chuẩn để phát triển một phần mềm trong các thị trường đã phát triển có thể sẽ không được duyệt chi ngân sách nếu đem ra áp dụng ở những nước đang phát triển. Và các chiến lược nào được duyệt thực hiện phải luôn bao hàm cả các chi phí đó. Vào những ngày đầu, không cần thiết lắm phải đầu tư các ứng dụng CNTT đắt đỏ và phức tạp cho một thị trường mới, cũng không cần nhiều lắm những sự hỗ trợ hay một hệ thống ERP với đầy đủ tất cả tính năng. Điện toán đám mây, một cấu trúc hệ thống tổng thể và các hệ thống ERP tinh gọn sẽ là đáp án ban đầu cho các CIO. Sau đó, khi bộ máy phát triển, mọi thứ sẽ thay đổi và chắc chắn bạn cần phải đầu tư một hệ thống ERP đủ mạnh để tận dụng những ứng dụng mang tính khuôn mẫu và hạ tầng của hệ thống này.“Bản thân Cadbury đã tận dụng các hệ thống đã thành công ở những thị trường phát triển của chúng tôi làm đòn bẩy cho các thị trường mới với chi phí thấp hơn”, Shurts chia sẻ.

Thói quen “Insha’Allah”. Đó là một trong những câu nói tiếng Ả rập đầu tiên mà John Topete nghe được ở Dubai. “Anh có thể đến đây lúc 10 giờ sáng ngày thứ Tư để đi dây mạng?”. “Được, anh John. Tôi chắn chắn sẽ đến lúc 10 giờ như anh hẹn, insha’Allah”.

Dịch nghĩa một cách văn chương, insha’Allah có nghĩa là “Chúa lòng lành” (God willing) và Topete chỉ lơ mơ hiểu rằng anh ta sẽ đến đúng hẹn. Nếu anh ta không đến, thì “cũng chấp nhận thôi,” Topete, Giám đốc phát triển kinh doanh và CNTT của công ty Terrasearch, giải thích. Quả thật thói quen “insha’Allah” là một trong những vấn đề mà Topete phải đau đầu. Topete thú nhận rằng làm việc với các nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) địa phương không khác so với việc bạn đang đánh đu trong một trò chơi. Họ giám sát toàn bộ lưu lượng, hạn chế băng thông Internet và cấm rất nhiều trang web và Topete đã phải kết nối qua VPN với văn phòng chính mới vào được những trang web đơn giản nhưng tiện ích như Skype.

Và còn vấn đề con người. “Rất khó để tìm được nhân tài ở đây. Hầu hết đều có rất ít kiến thức về CNTT”, Topete nói. Nhân viên ở đây rất tôn trọng bạn và sẵn sàng làm theo bất cứ điều gì bạn bảo. Tuy nhiên, nếu bạn không thường xuyên giám sát thì chẳng có việc gì hoàn thành. Khái niệm giải quyết công việc nhanh gọn - vốn được áp dụng triệt để ở những thị trường phát triển - hoàn toàn xa lạ với hầu hết nhân viên ở đây.

Ở các nước châu Phi, các CIO thường gặp vấn đề về đường truyền băng thông rộng. Theo Shurts, các nhà đầu tư đã đầu tư nhiều thiết bị vệ tinh ở châu Phi và áp dụng những tiêu chuẩn toàn cầu của mình, từ nhân sự đến tài chính. Nhưng mọi thứ vẫn quá chậm chạp và tiềm ẩn rủi ro.

Topete của công ty Terrasearch nhận thấy rằng để phát triển được ở thị trường Dubai và Abu Dhabi, cách tốt nhất là phải nhập khẩu cả phần cứng và phần mềm. Nhưng các CIO quản lý công nghệ thông tin ở Brazil - trong đó có cả Shurts và Holmes - lại cho rằng với thuế quan nhập khẩu cao ngất, tốt hơn là mua mọi thứ ở nước sở tại. “Mọi giải pháp và tiêu chuẩn hoạt động của chúng tôi đều không áp dụng được ở đó”, Holmes nói. “Cách duy nhất là phải xem những thách thức đặc biệt ở những quốc gia này là một bài học; và để vượt qua, cần phải làm việc chung với các CIO khác, yêu cầu công ty làm việc cụ thể với trưởng đại diện ở những khu vực đó và quan tâm nhiều hơn đến những thách thức trước đây mà các công ty khác đã gặp phải”.

Quyết định táo bạo

Thực ra, chúng ta đều nhận thấy rằng sự kết hợp thích hợp nhất vẫn là địa phương hóa và sự điều tiết từ bên trên của công ty mẹ, nhưng điều này luôn đặt các CIO vào những tình huống khó xử khi họ phải làm việc ở những thị trường đang phát triển nhanh chóng.

Thường thì một chuyên viên CNTT toàn cầu sẽ có hai hướng tiếp cận với công việc là quy về một đầu mối ở những thị trường truyền thống hay tách bạch công việc cho phù hợp với những thị trường mới nổi.

Việc không tương đồng giữa thị trường toàn cầu và thị trường địa phương ngày càng lớn hơn khi nói về vấn đề đầu tư phần mềm và phần cứng. Việc mua cái gì phụ thuộc vào cấu trúc chi phí mà công ty phân bổ cho thị trường ở mức có thể chấp nhận được. Holmes đã ra các quyết định mang tính toàn cầu: “Stiefel phải chuẩn hóa hệ thống máy tính, kể cả máy để bàn và máy xách tay”. Điều đó có nghĩa là chi phí sẽ cao hơn đối với một số thị trường, nhưng hiệu quả mang lại chắn chắn sẽ nhiều hơn, Holmes nói.

Tại Cadbury, cấu trúc báo cáo dạng ma trận giúp công ty bảo đảm rằng nhu cầu của cả các chi nhánh và tổng công ty đều được xem xét. Mỗi CIO thuộc bảy chi nhánh kinh doanh toàn cầu của công ty đều phải gửi báo cáo cho Shurts và giám đốc tài chính địa phương. Shurts cũng thuyên chuyển nhân sự từ các nước phát triển sang làm việc ở những thị trường mới. “Kể từ khi Cadbury trở thành một công ty toàn cầu, quản lý và điều hành kinh doanh trên 60 quốc gia, chúng tôi thấy rằng rất quan trọng để đào tạo cho nhân viên có kinh nghiệm làm việc ở cả hai dạng thị trường này”, Shurts giải thích. Nhưng điều quan trọng nhất là phải vừa căn cứ trên tài liệu vừa phải đi thực địa. “Bạn đừng nghĩ rằng bản thân bạn có thể làm được tất cả mọi việc, mà phải tận dụng tất cả những nguồn lực sẵn có để tạo đòn bẩy giúp bạn nâng thành quả công việc của mình lên”, Shurts nói.

Nghĩ xa hơn

Thị trường mới thực ra rất hấp dẫn nhà đầu tư. Nó còn mới nguyên (“tabula rasa”, tiếng La-tinh). Thường thì các CIO sẽ không dễ nhận ra điều đó trong cuộc sống hằng ngày, khi họ luôn phải làm việc trên một hệ thống chằng chịt các quy phạm pháp luật, các hồ sơ kinh doanh chồng chất cần xử lý và các hợp đồng mua bán kéo dài từ năm này qua năm nọ. “Những thị trường mới thực sự có rất nhiều khác biệt và thuận lợi vô cùng”, Haas của Công ty A.T. Kearney nói.Nhưng CIO toàn cầu phải có khả năng để đánh giá đúng đắn và đầy đủ nhất mọi yếu tố. Điều này sẽ giúp bạn đưa ra các giải pháp mà bạn hoàn toàn có thể kiếm được lợi nhuận.